Sau tất cả những sự chú ý mà đồng tiền kỹ thuật số mang lại thì điều thú vị nhất mà tác giả được chứng kiến trong năm qua chính là phản ứng mạnh mẽ, gần như tiêu cực của mọi người về công nghệ này. Nếu không còn gì khác, tiền kỹ thuật số đã mang lại một số suy nghĩ cho một số chủ đề khác nhau, bao gồm những gì tạo nên một “loại tiền tệ” và nhiều nguyên nhân về mặt tâm lý khác nhau như FOMO (fear of missing out: Hội chứng sợ bị bỏ rơi, bỏ lỡ) và những mất mát không hay. Trong bài báo này, tác giả sẽ kiểm nghiệm những phản ứng của cộng đồng đối với tiền kỹ thuật số từ nhiều nhóm đối tượng khác nhau, như các chỉnh phủ, ngân hàng và các nhà đầu tư, sử dụng ống kính của kinh tế học hành vi, đây là một phần nghiên cứu từ tâm lý học vì nó liên quan đến quy trình ra quyết định về kinh tế của các cá nhân và công ty. Bài báo này không ủng hộ hoặc chống lại khả năng chấp nhận sử dụng tiền kỹ thuật số hoặc các đưa ra bình luận về những biến động về giá gần đây.
Các thành kiến
Con người có kha khá khoảng trống trong tư duy được gọi là “những thành kiến về nhận thức”, đây là hậu quá của việc chúng ta không có khả năng xử lý khi có quá nhiều thông tin, một nhu cầu phản ứng nhanh lại với môi trường bên ngoài, và các giới hạn của trí nhớ hữu hạn. Hiểu được các thành kiến này đôi khi có thể giúp ích trong việc giải thích các hành vi mà không thể được lý luận một cách hợp lý.
Định kiến về uy quyền: xu hướng đưa ra các ý kiến có độ chính xác cao từ một người có thẩm quyền (không liên quan đến lĩnh vực) và chịu ảnh hưởng nhiều hơn từ ý kiến đó.
Định kiến về trạng thái hiện tại: dành sự ưu tiên hơn cho tình hình hiện tại của một sự việc nào đó. Cơ sở (hoặc hiện trạng) hiện tại chính là mấu chốt vấn đề và bất cứ thay đổi nào từ cơ sở này sẽ bị xem là sai lầm, là không đúng.
Định kiến sợ thua lỗ: xu hướng con người là né tránh những sự thua lỗ, mất mát để đạt được phần lợi ích tương ứng: không đánh mất/thua lỗ 5$ thì tốt hơn là tạo ra 5$.
Định kiến tự kỷ cá nhân: xu hướng dựa dẫm quá nhiều vào quan điểm của một người và/hoặc có ý kiến, quan điểm về bản thân hơn là thực tế.
Phản ứng của các ngân hàng
Một vài chỉ trích nặng nề về đồng tiền kỹ thuật xuất phát từ những cấp bậc quản lý điều hành trong hệ thống các ngân hàng và điều có thể hiểu được như sau: Nếu đồng tiền này có thể đạt được một phần những gì đã hứa hẹn thì sẽ có một cơ số các ngân hàng hiện tại sẽ đứng trước nguy cơ bị thay thế. Tiền kỹ thuật số sẽ cho phép nhiều giao dịch (thanh toán, vay mượn,..) được thực hiện bên ngoài phạm vi của hệ thống ngân hàng truyền thống, gây ra sự thua lỗ trong lợi nhuận. Định kiến sợ thua lỗ xuất hiện khi hệ thống những ngân hàng này hình dung được bức tranh tổng thể những thua lỗ phải gánh chịu khi bị thay thế và lợi nhuận bị giảm sút khi so sánh từ bức tranh của những lợi ích của những ngân hàng cho vay chi phí thấp đang ngày một mở rộng (thậm chí điều này có lợi cho người tiêu dùng). Thêm vào đó, định kiến về uy quyền cũng sẽ xuất hiện (hoặc, trong trường hợp này, hệ quả của nó) bởi vì một công nghệ mà có thể khiến cục diện toàn thế giới thay đổi lại được xây dựng bởi một tập thể trực tuyến (online) những nhà phát triển phần mềm, mà một vài người trong số này lại hoạt động một cách ẩn danh. Thực tế là những sự đổi mới có ý nghĩa như thế này hầu như đến từ bên ngoài hệ thống của những trung tâm tài chính đang hiện hữu (các kỹ của ngân hàng, trường đại học, phòng nghiên cứu,…) khiến cho việc chấp nhận và đánh giá đồng tiền kỹ thuật số trở nên rất khó khăn.
Phản ứng từ các chính phủ
Các chính phủ đang rất cẩn trọng về đồng tiền kỹ thuật số vì chúng có thể cho phép các chủ thể cực đoan thông qua việc trao đổi tiền gần như là vô danh và thậm chí có thể gây ra một sự thay thế (và đe dọa) tới chính phủ phát hành tiền tệ thông thường. Định kiến về trạng thái hiện tại xuất hiện rõ rệt ở đây, đặc biệt từ khía cạnh của những nhà cầm quyền. Đơn giản mà nói, các đồng tiền kỹ thuật số gây ra sự nhức nhối lớn cho các chính phủ và nhà cầm quyền vì những đồng tiền này đại diện cho một thứ gì đó hoàn toàn mới với họ mà mang tính chất kỹ thuật rất cao so với mặt bằng tự nhiên.
Chắc chẳn rằng, bất cứ khi nào một công nghệ mới xuất hiện, mọi người sẽ từ từ tìm cách sử dụng chúng vào những việc chưa từng có tiền lệ trước đây và theo nhiều cách không thể dự đoán trước được, điều này có nghĩa các nhà cầm quyền buộc phải theo kịp và giải quyết những vấn đề khẩn cấp này. Thêm vào đó, sự xuất hiện đại trà của tiền kỹ thuật số trong năm 2017 đã dẫn đến nhiều mối quan ngại sâu sắc về sự bảo vệ tài chính của người tiêu dùng – các dự án mang tính kỹ thuật cao và biến động giá cả từ thị trường khiến cho người tiêu dùng có thể đổ tiền vào các dự án mà không nhận thức rõ ràng về những rủi ro ở phía trước. Cũng như các ngân hàng, các chính phủ cũng đang thể hiện định kiến về quyền uy (trong trường hợp này, hệ quả của nó) và có khoảng thời gian đặc biệt khó khăn để giải quyết với chất lượng công nghệ này vì nguồn gốc của nó.
Phản ứng từ các nhà đầu tư
Thông thường, nhiều nhà đầu tư không chắc chắn tiền kỹ thuật số là gì. Liệu đó có phải là một loại “tiền tệ”? Có thể xem đó là một “loại tài sản” hay không? Hay đây là một thứ gì đó hoàn toàn khác? Một điều chắc chắn rằng nhiều nhà đầu tư đang thể hiện định kiến tự kỷ cá nhân. Cho dù một nhà đầu tư tin rằng tiền kỹ thuật số bị đánh giá quá thấp so với những sự ảnh hưởng mà họ chứng kiến trong một vài năm qua hoặc rằng đồng tiền này được đánh giá quá cao thì họ (những nhà đầu tư) có những niềm tin mạnh mẽ về bản chất những gì đang diễn ra và không cảm thấy ngại ngùng khi thể hiện ý kiến, quan điểm của mình. Từ xa xưa, con người vốn đã không giỏi khi đưa ra những dự đoán về tác động của một công nghệ mới và các đồng tiền kỹ thuật số có thể xuất hiện là một kẻ nắm lấy chiến thắng hay là một sự thất bại, nhưng một điều chắc chắn rằng mọi người đánh giá quá cao sự chắc chắn mà họ dự đoán về tương lai. Thực tế, quan điểm trung thực nhất có thể là quá khó để biết được chính xác tác động của tiền kỹ thuật số là gì. Cho dù biết được là hiện có rất nhiều nhà nghien cứu đang làm việc với công nghệ này, nhưng có lẽ tốt nhất là không nên bỏ ngỏ những dấu hiệu đầu tiên và tiếp tục vung đắp cho công nghệ này để có thể thực hiện những hứa hẹn về việc cải thiện chất lượng cuộc sống của con người.
Kết luận
Chỉ có thời gian mới trả lời được câu hỏi về tác động của tiền kỹ thuật số. Nếu chúng không thật thì đây mới chỉ là sự bắt đầu và những phát minh và cải tiến trong tương lai có thể được kỳ vọng sẽ xuất hiện trong một vài năm tới. Nhưng ngay lúc này, việc đánh giá những phản ứng từ những nhóm đối tượng khác nhau với những vị trí mà họ đang nắm giữ và bản sắc những thành kiến mà con người suy nghĩ là một hành động rất có giá trị.
